ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਦੀ ਜੀਵਨ ਗਾਥਾ ‘ਪੂਰੀ ਹੋਈ ਕਰਾਮਾਤਿ’ ਦਾ ਜਾਗਦਾ ਵਟਾਂਦਰਾ ਹੈ। ਸੋਢੀ ਸੁਲਤਾਨ, ਅਬਿਨਾਸੀ ਪੁਰਖ, ਪੁਰਖ ਪ੍ਰਵਾਨ, ਮਿਹਰਵਾਨ ਆਦਿ ਅਨੇਕ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨਾਲ ਸਤਿਕਾਰੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਚੌਥੇ ਨਾਨਕ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਦੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਸਿੱਖੀ ਅਤੇ ਸੇਵਕੀ ਦਾ ਪ੍ਰਤੱਖ ਪ੍ਰਮਾਣ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਲਗਾਈਏ ਕਿ ਜਿਸ ਬਾਲਕ ਦੇ
ਸਿਰ ਤੋਂ ਮਾਤਾ ਪਿਤਾ ਦਾ ਸਾਥ ਉੱਠ ਗਿਆ ਹੋਵੇ, ਨਿੱਕੇ ਭੈਣ ਭਰਾਵਾਂ ਦੇ ਪੋਸਣ ਦੀ ਜਿੰਮੇਵਾਰੀ ਵੀ ਸਿਰ ਆਣ ਪੈ ਗਈ ਹੋਵੇ, ਲਾਹੌਰ ਵਿੱਚ ਨਾਨੀ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਹੋਰ ਕੋਈ ਪੁੱਛਣ ਵਾਲਾ ਨਾ ਹੋਵੇ ਤੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਵਿਲੱਖਣਤਾ ਦਾ ਮੁੱਢਲਾ ਪਾਠ ਗੁਰੂ ਦਰਬਾਰ ਵਿੱਚੋਂ ਸਿਖਿਆ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਉਸ ਬਾਲਕ ਦਾ ਸਹਿਜ ਸਰਮਾਇਆ ਕਿਤਨਾ ਅਤੁਲ ਅਤੇ ਅਮੋਲਕ ਹੋਵੇਗਾ।
ਲਾਹੌਰ ਚੂਨਾ ਮੰਡੀ ਵਿੱਚ 24 ਸਤੰਬਰ 1534 ਨੂੰ ਪਿਤਾ ਹਰਿਦਾਸ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਦਇਆ ਜੀ ਦੀ ਕੁੱਖੋਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਧਾਰਨ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਪਲੇਠੇ ਪੁੱਤ ਦਾ ਨਾਮ ਰੱਖਿਆ ਜੇਠਾ। ਅਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਭਾਈ ਜੇਠਾ ਜੀ ਨੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਸੱਤ ਵਰ੍ਹੇ ਮਾਤਾ ਪਿਤਾ ਦੀ ਸੁਨੱਖੀ ਛਾਂ ਵਿੱਚ ਗੁਜ਼ਾਰੇ । ਮਾਤਾ ਪਿਤਾ ਦੇ ਚਲਾਣੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਦ ਨਾਨੀ ਆਪਣੀ ਧੀ ਦੀ ਔਲਾਦ ਨੂੰ ਬਾਸਰਕੇ ਪਿੰਡ ਲੈ ਕੇ ਆਈ ਤਾਂ ਭਾਈ ਜੇਠਾ ਜੀ ਨੇ ਗੋਇੰਦਵਾਲ ਵਿਖੇ ਪੰਜ ਵਰ੍ਹੇ ਘੁੰਗਣੀਆਂ ਵੇਚ ਕੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਗੁਜ਼ਰਾਨ ਕੀਤਾ। ਸੇਵਾ ਕਰਦਿਆਂ, ਹੱਥੀਂ ਕਿਰਤ ਕਰਦਿਆਂ, ਲੰਗਰ ਵਿੱਚ ਭਾਂਡੇ ਮਾਂਝਦਿਆਂ ਆਖਰ ਜਦੋਂ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਪ੍ਰਵਾਨ ਹੋਏ ਤਾਂ ਸਾਥ ਬੀਬੀ ਭਾਨੀ ਦਾ ਮਿਲਿ । ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਜੀ ਦੇ ਹਰ ਹੁਕਮ ਨੂੰ ਮੰਨਣਾ ਕਰ ਜਿੰਦਗੀ ਦੀ ਅਸਲ ਵਿਦਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ।
ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਇਹ ਵੀ ਜ਼ਿਕਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਸ੍ਰੀ ਗੋਇੰਦਵਾਲ ਵਿਖੇ ਬਾਉਲੀ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਵੇਲੇ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਥੜੇ ਬਣਨ ਸਮੇਂ ਨਿਰਮਾਣ ’ਤੇ ਆਪਣੀ ਨਾਪਸੰਦਗੀ ਜ਼ਾਹਰ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਗੁਰੂ ਦੇ ਹੁਕਮ ਪੁਰ ਭਾਈ ਜੇਠਾ ਜੀ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਮੁੜ ਤਾਮੀਰ ਕਰਵਾਇਆ । ਬਾਰ-ਬਾਰ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਹਿਦਾਇਤ ’ਤੇ ਢਾਉਣਾ ਅਤੇ ਫੇਰ ਮੁੜ ਕੇ ਬਣਾਉਣਾ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਭਾਈ ਜੇਠੇ ਜੀ ਦੀ ਸ਼ਹਿਸ਼ੀਲਤਾ, ਸਬਰ, ਉੱਦਮ, ਅਤੇ ਲਗਨ ਦੀ ਪਰਖ ਹੀ ਤਾਂ ਸੀ। ਆਖਰ ਭਾਈ ਜੇਠਾ ਜੀ ਨੇ ਸਿੱਖੀ ਕਮਾਈ, ਸੇਵਾ ਦੀ ਘਾਲਣਾ ਦਰ ਪ੍ਰਵਾਨ ਹੋਈ । ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਗਲ ਨਾਲ ਲਗਾਇਆ । ਦਿਨ ਬੀਤੇ, ਵਾਰ ਤੇ ਫਿਰ ਮਹੀਨੇ । ਭਾਈ ਜੇਠਾ ਜੀ ਚੱਤੇ ਪਹਰ ਸੇਵਾ ਵਿੱਚ ਆਨੰਦ ਲੈਂਦੇ ਤੇ ਵਰਤਾਉਂਦੇ । ਜਦ ਕਦੇ ਭੁੱਲ ਹੁੰਦੀ ਤਾਂ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਬੇਨਤੀ ਕਰਦੇ:
ਨੀਕੀ ਭਾਂਤਿ ਭਾਖ ਸਮਝਾਓ
ਬੇਨਤੀ ਸੁਣ ਗੁਰੂ ਹਜ਼ੂਰ ਤਾਕੀਦ ਵੀ ਕਰਦੇ:
ਆਪਾ ਕਬਹੁ ਨ ਕਰਹਿ ਜਨਾਵਨ
ਨਿਸ ਦਿਨ ਪ੍ਰੇਮ ਮਹਿ ਪਾਵਨ
ਆਖਰ ਭਾਈ ਜੇਠੇ ਜੀ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਦੀ ਅਸੀਸ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਈ ਅਤੇ 1574 ਈ: ਨੂੰ ਗੁਰੂਆਈ ਦੀ ਮਹਾਨ ਸੇਵਾ ਬਖਸ਼ਿਸ਼ ਹੋਈ। ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਬਾਬਾ ਬੁੱਢਾ ਜੀ ਹੱਥੋਂ ਗੁਰੂਆਈ ਦੀ ਸੇਵਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਨੂੰ ਸੌਂਪ ਮੱਥਾ ਟੇਕਿਆ ।
ਜੋ ਹਮਰੀ ਬਿਧਿ ਹੋਤੀ ਮੇਰੇ ਸਤਿਗੁਰਾ
ਜ਼ਾ ਬਿਧਿ ਤੁਮ ਹਰਿ ਜਾਣਹੁ ਆਪੇ ॥
ਹਮ ਰੁਲਤੇ ਫਿਰਤੇ ਕੋਈ ਬਾਤ ਨ ਪੂਛਤਾ
ਗੁਰ ਸਤਿਗੁਰ ਸੰਗਿ ਕੀਰੇ ਹਮ ਥਾਪੇ ॥
ਧੰਨੁ ਧੰਨੁ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਜਨ ਕੇਰਾ
ਜਿਤੁ ਮਿਲਿਐ ਚੂਕੇ ਸਭਿ ਸੋਗ ਸੰਤਾਪੇ ॥
ਵੇਰਵਾ
ਗੁਰੂ ਰਾਮ ਦਾਸ [ 24 ਸਤੰਬਰ 1534 – 1 ਸਤੰਬਰ 1581) ਦਸ ਸਿੱਖ ਗੁਰੂਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਚੌਥੇ ਗੁਰੂ ਸਨ। ਉਹ ਲਾਹੌਰ ਸਥਿਤ ਇੱਕ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਸੀ। ਉਹਨਾ ਦਾ ਜਨਮ ਦਾ ਨਾਮ ਜੇਠਾ ਸੀ, ਅਤੇ ਉਹ ਸੱਤ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਅਨਾਥ ਹੋ ਗਏ ਸੀ; ਉਹ ਉੱਥੇ ਇੱਕ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਨਾਨੀ ਨਾਲ ਵੱਡੇ ਹੋਏ।
12 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ, ਭਾਈ ਜੇਠਾ ਅਤੇ ਉਹਨਾ ਦੀ ਦਾਦੀ ਗੋਇੰਦਵਾਲ ਚਲੇ ਗਏ, ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਨੂੰ ਮਿਲੇ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਲੜਕੇ ਨੇ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਗੁਰੂ ਮੰਨ ਲਿਆ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ। ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਦੀ ਪੁੱਤਰੀ ਦਾ ਵਿਆਹ ਭਾਈ ਜੇਠਾ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਉਹ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣ ਗਏ।
ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਦੋ ਗੁਰੂਆਂ ਵਾਂਗ, ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰਾਂ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰਨ ਦੀ ਬਜਾਏ, ਭਾਈ ਜੇਠਾ ਦੀ ਮਿਸਾਲੀ ਸੇਵਾ, ਨਿਰਸਵਾਰਥ ਸ਼ਰਧਾ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਦੇ ਹੁਕਮਾਂ ਦੀ ਨਿਰਵਿਘਨ ਆਗਿਆਕਾਰੀ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਭਾਈ ਜੇਠਾ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਚੁਣਿਆ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਨਾਮ ਰਾਮ ਰੱਖਿਆ, “ਦਾਸ ਜਾਂ “ਰੱਬ ਦਾ ਸੇਵਕ” ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ 1574 ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਗੁਰੂ ਬਣੇ ਅਤੇ 1581 ਵਿੱਚ ਭੌਤਿਕ ਸੰਸਾਰ ਨੂੰ ਪਾਰ ਕਰਨ ਲਈ ਆਪਣਾ ਸਰੀਰ ਤਿਆਗਣ ਤੱਕ ਚੌਥੇ ਗੁਰੂ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ। ਉਸਨੇ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਦੇ ਪੁੱਤਰਾਂ ਤੋਂ ਦੁਸ਼ਮਣੀ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕੀਤਾ, ਅਤੇ ਆਪਣਾ ਅਧਿਕਾਰਤ ਅਧਾਰ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ-ਕਾ-ਚੱਕ ਵਜੋਂ ਪਛਾਣੀਆਂ ਗਈਆਂ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਨਵੇਂ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸ਼ਹਿਰ ਦਾ ਨਾਮ ਰਾਮਦਾਸਪੁਰ ਸੀ, ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਵਿਕਸਤ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਇਸ ਦਾ ਨਾਮ ਬਦਲ ਕੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ – ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਪਵਿੱਤਰ ਸ਼ਹਿਰ। ਸਿੱਖ ਪਰੰਪਰਾ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਧਾਰਮਿਕ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਸਮਰਥਨ ਦੇਣ ਲਈ ਕਲਰਕ ਦੀਆਂ ਨਿਯੁਕਤੀਆਂ ਅਤੇ ਦਾਨ ਇਕੱਠਾ ਕਰਨ ਲਈ ਮੰਜੀ ਸੰਗਠਨ ਦਾ ਵਿਸਥਾਰ ਕਰਨ ਲਈ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ, ਅਤੇ ਪਹਿਲੇ ਚਾਰ ਗੁਰੂਆਂ ਦੇ ਉਲਟ, ਜੋ ਵੰਸ਼ ਦੁਆਰਾ ਸਬੰਧਤ ਨਹੀਂ ਸਨ, ਪੰਜਵੇਂ ਤੋਂ ਦਸਵੇਂ ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਦੇ ਸਿੱਧੇ ਵੰਸ਼ਜ ਸਨ।
ਅਰੰਭ ਦਾ ਜੀਵਨ
ਲਾਹੌਰ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਜਨਮ ਅਸਥਾਨ ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਜਨਮ ਅਸਥਾਨ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਭਾਈ ਜੇਠਾ ਦਾ ਜਨਮ 24 ਸਤੰਬਰ 1534 ਨੂੰ ਚੂਨਾ ਮੰਡੀ, ਲਾਹੌਰ ਵਿੱਚ ਖੱਤਰੀ ਜਾਤੀ ਦੇ ਸੋਢੀ ਗੋਤਰਾ (ਕਬੀਲੇ) ਦੇ ਇੱਕ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਹਨਾ ਦੇ ਪਿਤਾ ਸ੍ਰੀ ਹਰੀ ਦਾਸ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਮਾਤਾ ਦਇਆ ਦੋਵਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਸੱਤ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਸੀ। ਉਹਨਾ ਦੀ ਦਾਦੀ ਉਹਨਾ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਬੇਸਰਕੇ ਲੈ ਗਈ, ਰਾਮ ਦਾਸ ਜੀ ਉੱਥੇ ਪੰਜ ਸਾਲ ਰਹੇ। ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਉਸ ਸਮੇਂ ਖਡੂਰ ਵਿਖੇ ਗੁਰੂ ਅੰਗਦ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਸੰਗਤ ਵਿਚ ਰਹਿ ਰਹੇ ਸਨ।
ਰਾਮ ਦਾਸ 1546 ਵਿਚ ਖਡੂਰ ਗਏ, ਗੁਰੂ ਅੰਗਦ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀਆਂ ਸੰਗਤਾਂ ਵਿਚ ਹਾਜ਼ਰ ਹੋਏ, ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਅਤੇ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਲਈ ਬਹੁਤ ਪਿਆਰ ਪੈਦਾ ਕੀਤਾ। ਜਦੋਂ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ 1552 ਵਿੱਚ ਗੋਇੰਦਵਾਲ ਵਿੱਚ ਵਸ ਗਏ, ਤਾਂ ਰਾਮ ਦਾਸ ਵੀ ਨਵੀਂ ਨਗਰੀ ਵਿੱਚ ਚਲੇ ਗਏ, ਅਤੇ ਆਪਣਾ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਸਮਾਂ ਗੁਰੂ ਦਰਬਾਰ ਵਿੱਚ ਬਿਤਾਇਆ, 1553 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਅਮਰਦਾਸ ਦੀ ਛੋਟੀ ਪੁੱਤਰੀ ਬੀਬੀ ਭਾਨੀ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕੀਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਤਿੰਨ ਪੁੱਤਰ ਸਨ: ਪ੍ਰਿਥੀ ਚੰਦ, ਮਹਾਦੇਵ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ।
ਗੁਰੂ ਬਣਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਰਾਮ ਦਾਸ ਨੇ ਮੁਗਲ ਦਰਬਾਰ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਦੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਕੀਤੀ
ਗੁਰਗੱਦੀ
ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਚੌਬਾਰਾ ਸਾਹਿਬ ਗੋਇੰਦਵਾਲ ਵਿਖੇ ਪਿੱਤਲ ਦੀ ਤਖ਼ਤੀ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਅਤੇ ਖੇਤਰੀ ਮੰਜੀ ਮੁਖੀਆਂ ਦੀ ਹਾਜ਼ਰੀ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਦੇ ਗੁਰਗੱਦੀ ਦੀ ਰਸਮ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਰਾਮ ਦਾਸ 40 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਚ 1574 ਵਿਚ ਗੁਰੂ ਬਣੇ ਅਤੇ 7 ਸਾਲ ਇਸ ਅਹੁਦੇ ‘ਤੇ ਰਹੇ। ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਦਾ ਸਿਹਰਾ ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਨੂੰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਨੂੰ ਸਿੱਖ ਪਰੰਪਰਾ ਵਿੱਚ ਪਵਿੱਤਰ ਸ਼ਹਿਰ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਦਾ ਸਿਹਰਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਦੀ ਧਰਤੀ ਬਾਰੇ ਦੋ ਕਹਾਣੀਆਂ ਮੌਜੂਦ ਹਨ। ਇੱਕ ਗਜ਼ਟੀਅਰ ਰਿਕਾਰਡ ਦੇ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ, ਇਹ ਜ਼ਮੀਨ ਤੁੰਗ ਪਿੰਡ ਦੇ ਮਾਲਕਾਂ ਤੋਂ 700 ਰੁਪਏ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਦਾਨ ਨਾਲ ਖਰੀਦੀ ਗਈ ਸੀ। ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸਕ ਰਿਕਾਰਡਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਇਸ ਸਥਾਨ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਦੁਆਰਾ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਦਾ ਚੱਕ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਗੁਰੂ ਰਾਮ ਦਾਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਸ਼ਹਿਰ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਲਈ ਜ਼ਮੀਨ ਲੱਭਣ ਲਈ ਕਿਹਾ ਸੀ ਜਿਸ ਦੇ ਕੇਂਦਰੀ ਬਿੰਦੂ ਵਜੋਂ ਇੱਕ ਮਨੁੱਖ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। 1574 ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਤਾਜਪੋਸ਼ੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਅਤੇ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਦੇ ਪੁੱਤਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਵਿਰੋਧ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ, ਗੁਰੂ ਰਾਮ ਦਾਸ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਉੱਤੇ “ਰਾਮਦਾਸਪੁਰ” ਨਾਮਕ ਨਗਰ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ। ਉਹਨਾ ਨੇ ਪੂਲ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਕੇ, ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਨਾਲ ਆਪਣਾ ਨਵਾਂ ਅਧਿਕਾਰਤ ਗੁਰੂ ਕੇਂਦਰ ਅਤੇ ਘਰ ਬਣਾ ਕੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ।
ਉਹਨਾ ਨੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਹੋਰ ਹਿੱਸਿਆਂ ਤੋਂ ਵਪਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਕਾਰੀਗਰਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਨਵੇਂ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਵਸਣ ਲਈ ਸੱਦਾ ਦਿੱਤਾ। ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਇਸ ਨਗਰ ਦਾ ਵਿਸਤਾਰ ਦਾਨ ਅਤੇ ਸਵੈ-ਇੱਛਤ ਕੰਮਾਂ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਹ ਸ਼ਹਿਰ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦਾ ਸ਼ਹਿਰ ਬਣ ਗਿਆ, ਅਤੇ 1604 ਵਿੱਚ ਉਹਨਾ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਦੁਆਰਾ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਕਰਨ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਗ੍ਰੰਥ ਨੂੰ ਨਵੇਂ ਮੰਦਰ ਦੇ ਅੰਦਰ ਸਥਾਪਿਤ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪੂਲ ਦਾ ਖੇਤਰ ਇੱਕ ਮੰਦਰ ਕੰਪਲੈਕਸ ਵਿੱਚ ਵਧਿਆ।
1574 ਅਤੇ 1604 ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਉਸਾਰੀ ਗਤੀਵਿਧੀ ਦਾ ਵਰਣਨ ਮਹਿਮਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਵਾਰਤਕ ਵਿੱਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਇੱਕ ਅਰਧ-ਇਤਿਹਾਸਕ ਸਿੱਖ ਹਾਜੀਓਗ੍ਰਾਫੀ ਪਾਠ ਸੰਭਾਵਤ ਤੌਰ ‘ਤੇ 1741 ਵਿੱਚ ਰਚਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਸਾਰੇ ਦਸ ਗੁਰੂਆਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹੈ।
ਪੋਥੀ ਦੇ ਭਜਨ
ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਨੇ 638 ਭਜਨਾਂ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ, ਜਾਂ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 10 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਬਾਣੀ। ਉਹ ਇੱਕ ਮਸ਼ਹੂਰ ਕਵੀ ਸੀ, ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਭਾਰਤੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ ਦੇ 30 ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਰਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਰਚਨਾ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ ਸੀ।
ਇਹ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਇੱਕ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਨੂੰ ਕਵਰ ਕਰਦੇ ਹਨ:
ਜੋ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਦਾ ਚੇਲਾ ਆਖਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਨੂੰ ਸਵੇਰ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉੱਠ ਕੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਨਾਮ ਦਾ ਸਿਮਰਨ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਸਵੇਰ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ, ਉਸਨੂੰ ਉੱਠਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਅੰਮ੍ਰਿਤ [ਪਾਣੀ] ਦੇ ਇੱਕ ਸਰੋਵਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਆਤਮਾ ਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਉਹ ਗੁਰੂ ਦੁਆਰਾ ਬੋਲੇ ਗਏ ਨਾਮ ਨੂੰ ਦੁਹਰਾਉਂਦਾ ਹੈ।
ਇਸ ਵਿਧੀ ਦੁਆਰਾ ਉਹ ਸੱਚਮੁੱਚ ਆਪਣੀ ਆਤਮਾ ਦੇ ਪਾਪਾਂ ਨੂੰ ਧੋ ਲੈਂਦਾ ਹੈ।
ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਦਾ ਨਾਮ ਮੇਰੇ ਮਨ ਨੂੰ ਆਨੰਦ ਨਾਲ ਭਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਦੇ ਨਾਮ ਦਾ ਸਿਮਰਨ ਕਰਨਾ ਮੇਰੀ ਵੱਡੀ ਕਿਸਮਤ ਹੈ। ਪੂਰਨ ਗੁਰਾਂ ਦੇ ਰਾਹੀਂ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੇ ਨਾਮ ਦੀ ਕਰਾਮਾਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਕੋਈ ਵਿਰਲਾ ਜੀਵ ਗੁਰੂ ਦੀ ਮਤਿ ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਵਿਚ ਤੁਰਦਾ ਹੈ।
ਹੇ ਮਨੁੱਖ! ਹੰਕਾਰ ਦਾ ਜ਼ਹਿਰ ਤੈਨੂੰ ਮਾਰ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਤੈਨੂੰ ਪਰਮਾਤਮਾ ਨਾਲ ਅੰਨ੍ਹਾ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਤੇਰਾ ਸਰੀਰ, ਸੋਨੇ ਦਾ ਰੰਗ, ਸਵਾਰਥ ਦੁਆਰਾ ਦਾਗ ਅਤੇ ਰੰਗਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।
ਵਡਿਆਈ ਦਾ ਭਰਮ ਕਾਲਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਹਉਮੈ-ਮਾਇਆ ਉਹਨਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ।
—-ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ, ਜੀ ਐੱਸ ਮਨਸੁਖਾਨੀ ਦੁਆਰਾ ਅਨੁਵਾਦਿਤ[1]
ਉਸ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ (ਸੁਨਹਿਰੀ ਮੰਦਿਰ) ਵਿੱਚ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਗਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।
ਵਿਆਹ ਦਾ ਭਜਨ
ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ, ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਦੇ ਨਾਲ, ਅਨੰਦ ਅਤੇ ਲਾਵਨ ਰਚਨਾ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਭਾਗਾਂ ਦਾ ਸਿਹਰਾ ਸੂਹੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਸਿੱਖ ਪਰੰਪਰਾ ਵਿੱਚ ਵਿਆਹ ਨੂੰ ਸੰਪੂਰਨ ਕਰਨ ਲਈ ਲਾੜਾ-ਲਾੜੀ ਦੁਆਰਾ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਗ੍ਰੰਥ ਦੀ ਚਾਰ ਘੜੀ ਦੀ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਪਰਿਕਰਮਾ ਕਰਨ ਦੀ ਰਸਮ ਦਾ ਇੱਕ ਹਿੱਸਾ ਹੈ। ਇਹ ਰੁਕ-ਰੁਕ ਕੇ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਇਸਦੀ ਵਰਤੋਂ 18ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ ਖਤਮ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ, 19 ਵੀਂ ਜਾਂ 20 ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਸਮੇਂ ਵਿਰੋਧੀ ਬਿਰਤਾਂਤਾਂ ਦੁਆਰਾ, ਗੁਰੂ ਰਾਮ ਦਾਸ ਦੀ ਰਚਨਾ ਅੱਗ ਦੇ ਦੁਆਲੇ ਪਰਿਕਰਮਾ ਕਰਨ ਦੀ ਹਿੰਦੂ ਰਸਮ ਦੀ ਥਾਂ, ਅਨੰਦ ਕਾਰਜ ਸਮਾਰੋਹ ਦੇ ਨਾਲ ਵਰਤੋਂ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸ ਆਈ। ਗੁਰੂ ਰਾਮ ਦੀ ਰਚਨਾ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਯੁੱਗ ਦੇ ਆਨੰਦ ਮੈਰਿਜ ਐਕਟ 1909 ਦੇ ਆਧਾਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਬਣ ਕੇ ਉਭਰੀ।
ਵਿਆਹ ਦਾ ਭਜਨ ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਧੀ ਦੇ ਵਿਆਹ ਲਈ ਰਚਿਆ ਸੀ।
ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਦੀ ਲਾਵਨ ਬਾਣੀ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਪਉੜੀ ਗੁਰੂ ਦੇ ਸ਼ਬਦ ਨੂੰ ਮਾਰਗਦਰਸ਼ਕ ਮੰਨਣ, ਰੱਬੀ ਨਾਮ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਨ ਲਈ ਗ੍ਰਹਿਸਥੀ ਜੀਵਨ ਦੇ ਕਰਤੱਵਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਦੂਸਰੀ ਆਇਤ ਅਤੇ ਚੱਕਰ ਇੱਕਵਚਨ ਨੂੰ ਯਾਦ ਦਿਵਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਹਰ ਥਾਂ ਅਤੇ ਸਵੈ ਦੀ ਡੂੰਘਾਈ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਤੀਜਾ ਬ੍ਰਹਮ ਪਿਆਰ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਚੌਥਾ ਯਾਦ ਦਿਵਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਦੋਨਾਂ ਦਾ ਮਿਲਾਪ ਅਨੰਤ ਨਾਲ ਵਿਅਕਤੀ ਦਾ ਮਿਲਾਪ ਹੈ।
ਮਸੰਦ ਸਿਸਟਮ
ਜਿੱਥੇ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਧਾਰਮਿਕ ਸੰਸਥਾ ਦੀ ਮੰਜੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ, ਉੱਥੇ ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਮਸੰਦ ਸੰਸਥਾ ਨੂੰ ਜੋੜ ਕੇ ਇਸ ਦਾ ਵਿਸਥਾਰ ਕੀਤਾ। ਮਸੰਦ ਸਿੱਖ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਆਗੂ ਸਨ ਜੋ ਗੁਰੂ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ, ਪਰ ਦੂਰ-ਦੁਰਾਡੇ ਦੀਆਂ ਸੰਗਤਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਆਪਸੀ ਗੱਲਬਾਤ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਅਤੇ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਇਮਾਰਤ ਲਈ ਮਾਲੀਆ ਇਕੱਠਾ ਕਰਨ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਇਸ ਸੰਸਥਾਗਤ ਸੰਗਠਨ ਨੇ ਬਾਅਦ ਦੇ ਦਹਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਵਿੱਚ ਮਸ਼ਹੂਰ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਮਦਦ ਕੀਤੀ, ਪਰ ਬਾਅਦ ਦੇ ਗੁਰੂਆਂ ਦੇ ਯੁੱਗ ਵਿੱਚ, ਇਸਦੇ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਅਤੇ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਵਿਵਾਦਾਂ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਵਿਰੋਧੀ ਸਿੱਖ ਲਹਿਰਾਂ ਨੂੰ ਵਿੱਤੀ ਸਹਾਇਤਾ ਦੇਣ ਵਿੱਚ ਇਸਦੀ ਦੁਰਵਰਤੋਂ ਲਈ ਬਦਨਾਮ ਹੋ ਗਈ।
ਅਕਾਲ ਚਲਾਣਾ ਅਤੇ ਉਤਰਾਧਿਕਾਰ
ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ (ਕੇਂਦਰ-ਖੱਬੇ) ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ (ਕੇਂਦਰ-ਸੱਜੇ) ਨਾਲ। ਕੋਟ ਫਤਿਹ ਖਾਨ, ਅਟਕ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਖੇ ਸਥਿਤ ਫਰੈਸਕੋ ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ 1 ਸਤੰਬਰ 1581 ਨੂੰ ਗੋਇੰਦਵਾਲ ਵਿਖੇ ਅਕਾਲ ਚਲਾਣਾ ਕਰ ਗਏ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਛੋਟੇ ਪੁੱਤਰ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਨਾਮਜ਼ਦ ਕੀਤਾ।
ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਵੱਡੇ ਪੁੱਤਰ ਪ੍ਰਿਥੀ ਚੰਦ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੇ ਦਮਨ ਦਾ ਸਖ਼ਤ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ। ਦੂਜੇ ਪੁੱਤਰ ਮਹਾਦੇਵ ਨੇ ਆਪਣਾ ਦਾਅਵਾ ਨਹੀਂ ਦਬਾਇਆ। ਪ੍ਰਿਥੀ ਚੰਦ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਪ੍ਰਤੀ ਅਪਮਾਨਜਨਕ ਭਾਸ਼ਾ ਵਰਤੀ, ਅਤੇ ਫਿਰ ਬਾਬਾ ਬੁੱਢਾ ਜੀ ਨੂੰ ਸੂਚਿਤ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਨੇ ਗਲਤ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਗੁਰਗੱਦੀ ਉਸਦਾ ਆਪਣਾ ਅਧਿਕਾਰ ਹੈ। ਉਸਨੇ ਸਹੁੰ ਖਾਧੀ ਕਿ ਉਹ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਨੂੰ ਹਟਾ ਦੇਵੇਗਾ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਬਣਾ ਦੇਵੇਗਾ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਿਥੀ ਚੰਦ ਨੇ ਇੱਕ ਵਿਰੋਧੀ ਧੜਾ ਬਣਾਇਆ ਜਿਸ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਬਾਅਦ ਦੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਮਿਨਾਸ ਨੂੰ ਸ਼ਾਬਦਿਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ “ਬਦਮਾਸ਼” ਕਿਹਾ), ਅਤੇ ਕਥਿਤ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਨੌਜਵਾਨ ਹਰਗੋਬਿੰਦ ਦੀ ਹੱਤਿਆ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਸੀ।
ਹਾਲਾਂਕਿ, ਪ੍ਰਿਥੀ ਚੰਦ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖੀਆਂ ਗਈਆਂ ਬਦਲਵੇਂ ਪ੍ਰਤੀਯੋਗੀ ਲਿਖਤਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖ ਧੜੇ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵੱਖਰੀ ਕਹਾਣੀ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ, ਹਰਗੋਬਿੰਦ ਦੇ ਜੀਵਨ ਬਾਰੇ ਇਸ ਵਿਆਖਿਆ ਦਾ ਖੰਡਨ ਕੀਤਾ, ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਰਾਮ ਦਾਸ ਦੇ ਵੱਡੇ ਪੁੱਤਰ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਛੋਟੇ ਭਰਾ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਵਜੋਂ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ। ਪ੍ਰਤੀਯੋਗੀ ਗ੍ਰੰਥ ਅਸਹਿਮਤੀ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਪ੍ਰਿਥੀ ਚੰਦ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਾਹਿਬ ਗੁਰੂ ਬਣੇ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਜੀ ਦੇ ਪੋਤਰੇ ਗੁਰੂ ਹਰਗੋਬਿੰਦ ਜੀ ਦੇ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਬਾਰੇ ਵਿਵਾਦ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਵਰਣਨ ਕਰਦੇ ਹਨ।